Zamość noclegi jest uważane za najdoskonalszą w skali nie tylko polskiej, ale europejskiej i światowej, realizacją koncepcji „miasta idealnego”, to znaczy pięknego i mądrze urządzonego, według zasad włoskich renesansowych traktatów urbanistycznych.
Rangę zabytkowego zespołu urbanistycznego Zamościa doceniło UNESCO, które w 1992 r. wpisało zamojskie Stare Miasto na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury. noclegi Zamość
Miasto założył w 1580 r. Jan Zamoyski, kanclerz i hetman wielki koronny, wybitny mąż stanu, polityk, protektor uczonych i artystów, prawdziwy człowiek renesansu. Zamość pokoje gościnne stał się centrum administracyjnym ogromnych dóbr, przekształconych w 1589 r. w niepodzielną ordynację, która znajdowała się w rękach Zamoyskich do roku1944. W 1594 r. Jan Zamoyski ufundował Akademię Zamojską – trzeci po Krakowie i Wilnie polski uniwersytet (istniała do roku 1784).
Autorem planu Zamość pensjonaty oraz jego najważniejszych budowli (pałacu fundatora, kolegiaty, akademii, wzorcowych domów mieszczan, ratusza, arsenału, bram miejskich i fortyfikacji bastionowych) był nadworny architekt kanclerza Bernardo Morando, Włoch z Padwy. Morando, wewnątrz pięcioboku fortecy, zaprojektował miasto w układzie szachownicowym, którego główną oś wyznaczały rezydencja właściciela i Rynek Wielki (kwadrat o boku długości 100 m). Oś prostopadła do niej łączyła Rynek Wielki z symetrycznymi rynkami pomocniczymi: północnym – Solnym (gdzie odbywał się uciążliwy handel codzienny) i południowym – Wodnym (rezydencjonalną dzielnicą mieszkalną). Na wtórnej osi poprzecznej, między pałacem Zamoyskich a miastem właściwym usytuowano kolegiatę i Akademię. Perspektywy widokowe ulic zostały zamknięte reprezentacyjnymi gmachami świeckimi i sakralnymi zgodnie z zasadami renesansowej scenografii.
Do miasta prowadziły trzy bramy: Lubelska – z centrum kraju, z Krakowa i Warszawy, Szczebrzeska – z latyfundium Zamoyskiego i Lwowska, którą wjeżdżali kupcy ze Wschodu. Brama Lubelska była sprzężona plastycznie z czworobokiem Akademii, Szczebrzeska z kolegiatą, a Lwowska z giełdą (giełda została zlikwidowana, a jej miejsce zajął barokowy kościół i klasztor Franciszkanów (1637-1665). W XVII i XVIII w. na 24-hektarowym obszarze wytyczonym fortyfikacjami uzupełniano i częściowo zmieniano zabudowę wzniesioną przez Moranda, lecz nie zniekształcono jego koncepcji. Po 1821 r. Zamość, sprzedany przez Zamoyskich, rozbudował się jako twierdza rządowa. Na przedpolach XIX-wiecznych fortyfikacji z których zachowały się m. in. nowe bramy: Lubelska i Lwowska, nadszańce i działobitnia (tzw. Rotunda), znajdują się obecnie rozległe tereny zielone. Zamość apartamenty
Najbardziej wartościowymi zabytkami zamojskiej Starówki są Rynek Wielki z ratuszem i katedra (dawna kolegiata (1587-1598).
Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza to świątynia o cechach północnowłoskiego renesansu. Szczególną urodą zachwyca jej bazylikowe wnętrze. Wysoka, strzelista, pełna światła nawa główna została skontrastowana z ciemnymi nawami bocznymi, prezbiterium i kaplicami. Stosunek wymiarów świątyni (45 m x 30 m) stanowi 15-krotne pomniejszenie proporcji miasta. Według założeń Jana Zamoyskiego kolegiata miała pomieścić wszystkich mieszkańców Zamościa, czyli 3000 osób. W ramach ordynacji rola kościoła odpowiadała randze katedry wawelskiej w Rzeczypospolitej; tu ordynaci składali przysięgę, tutaj znajduje się krypta z ich grobami.
Rynek Wielki został zaprojektowany jako salon miasta i taką rolę pełni do dziś. Dominuje nad nim ratusz, wzniesiony przez Moranda w północnej pierzei, gruntownie przebudowany w latach 1639-1651 przez Jana Jaroszewicza i Jana Wolffa, wyróżniający się wyniosłą bryłą, wysoką wieżą, attyką i zewnętrznymi wachlarzowymi schodami (dodanymi w XVIII w.).
Rynek otaczają kamienice podcieniowe (jest to jedyny w Polsce w całości zachowany zespół podcieni). Rytm ich arkad nadaje zabudowie regularność, podczas gdy dekoracja fasad (niektóre są zwieńczone zrekonstruowanymi attykami) – różnorodność. Ustalony przez Moranda schemat elewacji zamojskiej kamienicy był tylko ramowy, toteż aż do końca XVIII w. dawał się wypełniać formami właściwymi dla zmieniających się stylów architektonicznych. W pierzei południowej wznoszą się dwie kamienice wzorcowe z końca XVI w., które narzuciły domom Rynku typ obowiązujący przez cały XVII w. W pierzei północnej, w linii ratusza, stoją bardziej dekoracyjne kamienice Ormian, powstałe w 2. i 3. ćwierci XVII w. (m.in. Wilczkowska i Pod Aniołem).